ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Ζήτημα μείζονος σημασίας, το οποίο απασχολεί ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό προσώπων, αποτελεί η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, ήτοι η τεχνητή  γονιμοποίηση, λόγω του μεγάλου αριθμού υπογονιμότητας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Τα πρόσωπα τα οποία επιθυμούν να λάβουν ιατρική υποβοήθηση προκειμένου να τεκνοποιήσουν, θα πρέπει απαραιτήτως, να λάβουν τη σωστή νομική αρωγή και να ενημερωθούν λεπτομερώς για το ακριβές νομικό πλαίσιο όσο και για τα επιμέρους διαδικαστικά ζητήματα.

Τα σχετικά με την τεχνητή γονιμοποίηση ζητήματα ρυθμίζονται στον εν ισχύ Αστικό Κώδικα (μετά και την τροποποίηση των οικείων διατάξεων με τον Ν. 4958/2022) καθώς και στον Ν. 3305/2005.

Τεχνητή γονιμοποίηση υπάρχει σε κάθε περίπτωση τεκνοποίησης ή κυοφορίας, η οποία επιτυγχάνεται με οποιαδήποτε άλλη μέθοδο πλην της φυσικής επίτευξης δια ης άνωσης μιας γυναίκας και ενός άνδρα.

Οι συνηθέστεροι τρόποι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι η τεχνητή σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση.

Τεχνητή σπερματέγχυση, είναι η συλλογή σπερματοζωαρίων με φυσικό τρόπο και η τεχνητή εισαγωγή τους στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας (invivo).

Εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι η διαδικασία γονιμοποίηση των ωαρίων της γυναίκας εκτός του σώματος της, η οποία πραγματοποιείται με επεμβατική λήψη ωαρίων από την ίδια, μεταφορα τους σε έναν εργαστηριακό χώρο όπου εκεί γονιμοποιούνται και μεταφέρονται ξανά στο σώμα της γυναίκας μετά την επιτυχή γονιμοποίηση τους και την προσδοκία βιωσιμότητας τους. Στην εξωσωματική γονιμοποίηση, το σπέρμα όσο και τα ωάρια, μπορεί να μην προέρχονται από τον υποψήφιο πατέρα ή την υποψήφια μητέρα, αλλά από τρίτους δότες. Στην περίπτωση δε, όπου η υποψήφια μητέρα αδυνατεί, πέραν του να συλλάβει και να κυοφορήσει, τότε μπορεί το  γονιμοποιημένο ωάριο να εμφυτευθεί στη μήτρα άλλης γυναίκας, οπότε πλέον γίνεται λόγος για παρένθετη μητρότητα.

 

  1. Το επιτρεπτό της τεχνητής γονιμοποίησης:

Στο όγδοο κεφάλαιο του Αστικού Κώδικα, καθορίζονται οι περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπεται η τεχνητή γονιμοποίηση. Οι περιπτώσεις αυτές, κατ’ άρθρο 1455 επ. ΑΚ αφορούν στην αδυναμία απόκτησης τέκνου με φυσικό τρόπο (όπως υπογονιμότητα, στειρότητα), στην αποφυγή μετάδοσης στο τέκνο σοβαρής ασθένειας ή για τη διατήρηση της γονιμότητας, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας. Η τελευταία αυτή περίπτωση, προστέθηκε προσφάτως με τον Ν. 4958/2022. Η υποβοήθηση αυτή επιτρέπεται μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου.

Μέχρι και το 2022, οπότε και τέθηκε σε ισχύ ο Ν. 4958/2022, βάσει του οποίου τροποποιήθηκε πλειάδα διατάξεων του αστικού κώδικα, η τεχνητή γονιμοποίηση επιτρέπονταν μόνο σε περιπτώσεις υπογονιμότητας καθώς και στον κίνδυνο μετάδοσης στο τέκνο σοβαρής ασθένειας. Ως καθίσταται πρόδηλο, με το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς, έμεναν εκτός ρυθμιστικού πλαισίου, πολλές περιπτώσεις, στις οποίες κάποιο πρόσωπο επιθυμούσε να προσφύγει στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Τέτοιες περιπτώσεις, ήταν η έλλειψη δυνατότητας ενός ζευγαριού ή και ατομικά του κάθε προσώπου να διατηρήσει τη γονιμότητα του ώστε να τεκνοποιήσει στο μέλλον, η χρήση κρυοσυντηρημένων ωαρίων από τη διαζευγμένη γυναίκα, η έλλειψη συναίνεσης του συζύγου κ.λπ. Ωστόσο, με τον εκσυγχρονισμό της διαδιακασίας τεχνητής γονιμοποίησης, επήλθαν ουσιώδεις αλλαγές στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, διευκολύνοντας πρόσωπα τα οποία για τους δικούς τους λόγους ήθελαν να προσφύγουν στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και δεν μπορούσαν, ελλείψει θεσμικού πλαισίου, δοθέντος ότι το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς, απειλούσε με πειθαρχικές ως και ποινικές κυρώσεις, κατά των ιατρών που προέβαιναν σε τέτοιες ιατρικές πράξεις για λόγους πέραν των ανωτέρω δύο περιοριστικά αναφερόμενων.

Έτσι, με το νόμο 4598/2022 επήλθαν πλείστες μεταβολές στα σχετικά κεφάλαια του Αστικού Κώδικα, όπου διασαφηνίστηκαν περαιτέρω ανακρίβειες και επήλθε ομαλότερη ένταξη με με την ισχύουσα κοινωνική πραγματικότητα. Τα ζητήματα που τίθενται πλέον εκ πόδας με αυτή τη δυνατότητα είναι πλέοντα και περιλαμβάνουν ποικίλες εναλλακτικές. Βασικό γνώμονα αποτελεί η αδυναμία απόκτησης τέκνων, είτε η αποφυγή αυτής με βιολογικό τρόπο με σκοπό την πρόληψη επικείμενων παθήσεων, οι οποίες προκύπτουν από βέβαιους-βιολογικούς παράγοντες.

Ρυθμίζεται πλέον, με σαφές πλαίσιο η αναπαραγωγή με χρήση ωαρίου άλλης γυναίκας, είτε η μεσολάβηση παρένθετης μητέρας, που θα κυοφορήσει το γονιμοποιημένο ωάριο, για λογαριασμό της γυναίκας η οποία επιθυμεί να τεκνοποιήσει. Ακόλουθα ρυθμίζεται η δυνατότητα μεταθανάτιας γονιμοποίησης είτε εμφύτευσης κρυοσυντηρημένου γεννητικού υλικού. Ωστόσο ο νόμος παραθέτει επακριβώς στον κορμό του τις περιπτώσεις αυτές όντας ιδιαιτέρως αυστηρός, ώστε να αποφευχθεί η εμπορευματοποίηση της παρένθετης μητρότητας, τα τέκνα κατά παραγγελία  καθώς και η κλωνοποίηση του τέκνων. Ένα τέτοιο ζήτημα εγείρει πλέον και ζητήματα ηθικής, ληφθέντων υπόψη θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αναφορικά με το κομμάτι της παρένθετης μητρότητας αποφαίνεται πλήρως το υπ’αριθμόν 1458 άρθρο του ΑΚ, κατά το οποίο η μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων επιτρέπεται αποκλειστικώς με δικαστική απόφαση, έπειτα από σύμφωνη γνώμη της γυναίκας που πρόκειται να κυοφορήσει το τέκνο. Η συμφωνία που θα διαμειφθεί οφείλει να είναι έγγραφη και ακόλουθα δίχως οικονομικό αντάλλαγμα,  δίνοντας ο νόμος ιδιαίτερη βαρύτητα και επιδιώκοντας να αποφευχθεί η  εμπορευματοποίηση της μήτρας.

Στη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας, μπορούν να προσφύγουν τόσο τα έγγαμα ζευγάρια, όσο και οι σύντροφοι (με ή χωρίς σύμφωνο συμβίωσης) και οι άγαμες ελεύθερες γυναίκες. Προϋποτίθεται πάντοτε η διαγνωσμένη αδυναμία κυοφορίας ή ο κίνδυνος  μετάδοσης στο τέκνο σοβαρής ασθένειας. Η παρένθετη μητέρα, θα πρέπει απαραιτήτως να βρίσκεται σε καλή κατάσταση υγείας, σωματική αλλά και ψυχολογική, υποβαλλόμενη σε ενδελεχή αξιολόγηση για τα ανωτέρω στοιχεία.

 

  1. Περιορισμοί στην τεχνητή γονιμοποίηση.

-Απαγόρευση αναπαραγωγικής κλωνοποίησης

Απαγορεύεται ρητά η χρησιμοποίηση της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για λόγους αναπαραγωγικής κλωνοποίησης.

Οι λόγοι της ανωτέρω απαγόρευσης ποικίλλουν, έχοντας υποστηριχθεί κατά καιρούς διάφορες θέσεις. Κατά μια άποψη, ο λόγος της απαγόρευσης υφίσταται διότι άλλως θίγεται η αξία του νέου ανθρώπου που θα δημιουργηθεί (του κλώνου), καθότι έτσι αναιρούνται τα βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξής του, δηλαδή η μοναδικότητα και τυχαία διαμόρφωσή του. Κατά μια άλλη άποψη, ο λόγος της απαγόρευσης αυτής είναι η ανάγκη προστασίας του ψυχικού κόσμου και της υγείας του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί, το οποίο μπορεί να εκδηλώσει ψυχολογικά προβλήματα, όταν μελοντικά συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί «απλό αντίγραφο» κάποιου άλλου και όχι ένα μοναδικό ανθρώπινο ον. Ωστόσο, και στις δύο αυτές θέσεις έχει ασκηθεί κριτική, με παράθεση πλειάδας επιχειρημάτων.

-Απαγόρευση επιλογής του φύλου

Ομοίως, απαγορεύεται ρητά η επιλογή φύλου του τέκνου, με μόνη εξαίρεση την ύπαρξη κινδύνου μετάδοσης κάποιας νόσου προς το τέκνο.

Όπως και για την κλωνοποίηση, έτσι και για ην απαγόρευση επιλογής φύλλου, έχουν υποστηριχθεί πλείονες απόψεις, βασιζόμενες είτε στην συνταγματική αρχή της προστασίας της αξίας του ανθρώπου, είτε στο δικαίωμα αυτοκαθορισμού ή κατ ακριβολογία ετεροκαθορισμού κ.λπ.

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγής οι οποίες εισήχθησαν με τον Ν. 4958/2022:

  • Πληρέστερη διασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών.

  • Αύξηση του ορίου ηλικίας των γυναικών που προσφεύγουν στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από τα 50 στα 54 έτη, υπο το φως των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων.

  • Δυνατότητα κρυοσυντήρησης του γενετικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων, για μελλοντική χρήση, χωρίς να υφίσταται προς τούτο ιατρική αναγκαιότητα (για κοινωνικούς λόγους π.χ. διατήρηση γονιμότητας).

  • Απαλείφθηκε το ανώτατο όριο διάρκειας της κρυοσυντήρησης, αφού η χρησιμοποιούμενες σήμερα μέθοδοι κρυοσυντήρησης εγγυώνται ελαχιστοποίηση της φθοράς του.

  • Απαλοιφή της υποχρεωτικής συναίνεσης του/της συζύγου/συντρόφου για την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού που ανήκε στον άλλο σύζυγο/σύντροφο.

  • επιτρέπεται στη διαζευγμένη γυναίκα να κάνει χρήση των κρυοσυντηρημένων ωαρίων της χωρίς τη συναίνεση του συζύγου/ συντρόφου.

  • Δίνεται η δυνατότητα στα άτομα με HIV για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Οι εξειδικευμένοι στο οικογενειακό δίκαιο συνεργάτες του γραφείου μας, έχουν τη δυνατότητα να σας συνδράμουν στις ανωτέρω διαδικασίες ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, με απόλυτη εχεμύθεια και σεβασμό στη λεπτότητα των συναφών υποθέσεων. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στα τηλέφωνα 210 5155994, 211 0131115, 6959406687 ή στο email: info@kerchanatzidou-law.gr.

Επικοινωνήστε μαζί μας τώρα: +30 6959406687